To trzynasta już płyta z cytatem, dedykowana tym razem Mariuszowi Szczygłowi znanemu i wielokrotnie nagradzanemu mistrzowi reportażu, którą odsłonił 27 października 2017 roku w Alei Pisarzy przy Bibliotece GALERIA KSIĄŻKI w Oświęcimiu.
Mariusz Szczygieł stanowi we współczesnej literaturze fenomen z kilku powodów. Mamy w tym przypadku do czynienia nie tylko ze znakomitym reportażem, jak przystało na ucznia Hanny Krall, ale również z udanym wyniesieniem reportażu do poziomu twórczości literackiej najwyższego lotu. Jego znakomity Gottland (2006), tłumaczony na wiele języków i nagradzany zarówno w Polsce, jak i za granicą (w 2009 roku – Europejska Nagroda Literacka), jest jednym z najlepszych przykładów na to, że literatura faktu potrafi stać się literaturą piękną. Pod jego piórem banalna i smutna rzeczywistość nabiera wymiaru, smaku, egzystencjalnej siły.
Fenomen Szczygła polega również na tym, że pracowicie służy gospodarstwu literatury polskiej: wydaje antologie reportażu polskiego, prowadzi wydawnictwo, w którym publikuje swoje autorskie serie, aktywnie komentuje i inicjuje wydarzenia literackie w Polsce. Ruchliwy, niezmordowany w promowaniu dobrych książek i autorów, a przy tym nieodmiennie uśmiechnięty i otwarty na ludzi, czym zyskuje sobie olbrzymią sympatię czytelników – tak uzasadnia swój wybór Kapituła Alei Pisarzy, w której zasiadają: prof. Joanna Papuzińska poetka i prozaik, krytyk i badacz literatury dla dzieci i młodzieży, prof. Michał Rusinek – prezes Zarządu Fundacji im. Wisławy Szymborskiej, prof. Jarosław Fazan, prof. Krzysztof Zajas – pracownicy naukowi Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Janusz Chwierut Prezydent Miasta i Leszek Palus Dyrektor Biblioteki.
Swoje tablice w Alei odsłonili już: Andrzej Stasiuk, Marek Bieńczyk, Janusz Głowacki, Ewa Lipska, Zofia Posmysz, Marcin Świetlicki, Olga Tokarczuk, Hanna Krall, Ryszard Krynicki, Wanda Chotomska, Wiesław Myśliwski i Dorota Masłowska. Dwóch wielkich, Wandy Chotomskiej i Janusza Głowackiego, nie ma już pośród nas. Aleja Pisarzy pięknie wywiązuje się ze swojego zadania – bo ma upamiętniać polskich, żyjących pisarzy. Teraz upamiętnia także tych, którzy odeszli, odeszli fizycznie, bo ich duch zawarty w twórczości już pozostanie.
Akt odsłonięcia tablicy w Alei jest nieodwracalny – mówił prof. Krzysztof Zajas, przewodniczący kapituły. Raz odsłonięta płyta pozostaje w Alei na zawsze, unieśmiertelniając i upamiętniając tych najlepszych, mistrzów słowa pisanego po wsze czasy, a cytat z płyty, jest jak ostatnie słowo, testament autora pozostawiony dla ludzkości. Cytat z płyty, Ś.P. Wandy Chotomskiej – “Dla dzieci trzeba pisać tak, żeby dorośli nie nudzili się przy czytaniu” – pozostanie pięknym przesłaniem płynącym do twórców literatury dziecięcej, a cytat Ś.P. Janusza Głowackiego “Nic tak dobrze nie robi mi na pisanie jak upokorzenia” – jest przesłaniem uczącym pokory płynącym do wszystkich piszących. Cytaty wyryte na płytach pięknie odwołują się poprzez śmierć do życia i przywołują w pamięci postaci zasłużonych pisarzy. “Duchy krążą. Nie chcą odejść, gdy się ich nie żałuje, gdy się nie płacze po nich” – to cytat Hanny Krall, czy “Więc dzisiaj nie ma śmierci, dobrze” Marcina Świetlickiego. I wreszcie ostatni, jakże napawający nadzieją – “Naucz się pozyskać śmierć do życia, tato” Mariusza Szczygła.
Literatura (słowa) tutaj w jakimś sensie jest tym właśnie: pozyskiwaniem śmierci do życia, zamienianiem śmierci w życie – dodał. Prof. Zajas.
Mariusz Szczygieł zaraz po odsłonięciu płyty, tak uzasadnia swój wybór cytatu: “… reportaż został wynaleziony po to, żeby jedni ludzie rozumieli drugich, a ludzie, zwyczajni zjadacze chleba, chodzą po bruku. Jeśli czasem na tym bruku spojrzą sobie pod nogi, to zobaczą jakieś zdanie. Może da im ono do myślenia, może przyda im się ono w życiu. Bo powiem szczerze, że specjalnie wybrałem takie zdanie, które może być przydatne dla innych“.
Na spotkaniu, tuż po odsłonięciu płyty, Mariusz Szczygieł opowiadał o warsztacie reportażysty, o uczciwości w obserwacji rzeczywistości oraz o tym, że nie lubi zasklepiać się w jednej formie twórczości. Lubi natomiast być “zdobywcą prawd” o ludziach, z którymi rozmawia.
Z łatwością nawiązał kontakt z publicznością i przykuł uwagę słuchaczy, bo oprócz talentu pisarskiego, ma wyjątkowe zdolności opowiadania w taki sposób, że słuchający nagle odnajduje się w środku jego opowieści. Podczas spotkania, które moderowała Olga Szmidt poruszono również temat ostatniej książki autora „Projekt prawda”, będącej kolażem, na który składają się miniatury Mariusza Szczygła z własnego i cudzego życia. Książka ta jest poszukiwaniem prawdy w jej prostej i jasnej formie, czerpanej wprost od drugiego człowieka. Kontynuacji “Projektu prawda” można szukać na facebookowym profilu prowadzonym przez Mariusza Szczygła.
Zaraz po powrocie tak napisał na swoim profilu FB: Wczoraj (27 października 2017 r. przyp. red) w Oświęcimiu wzruszyłem się, choć przecież od pół roku wiedziałem, że odsłonię swoją tablicę w Alei Pisarzy. Cytat wybrałem sam z „Projektu: prawda”. Moja tablica jest 13. z kolei. Zaskoczyło mnie życie: z naszego nieszczęścia wykluwa się coś, co potem jest złotym napisem w brązie. W życiu narodu – ok. Ale w życiu osobistym pojedynczego człowieka?
Mariusz Szczygieł już drugi raz gościł w oświęcimskiej Bibliotece, a mimo to publiczność dopisała zapełniając Bibliotekę po brzegi. Niektórzy mając dobre wspomnienia z ostatniego spotkania, przybyli ponownie, by towarzyszyć swojemu ulubionemu pisarzowi w ważnym dla niego momencie, posłuchać tego, co mówi i zamienić kilka słów przy podpisywaniu książek.
Mariusz Szczygieł jest nie tylko pisarzem, ale również dziennikarzem, reportażystą, wielkim miłośnikiem kultury czeskiej, jak sam mówi, Czechy to jego ulubiony kraj.
***
Biblioteka GALERIA KSIĄŻKI w Oświęcimiu
Aleja Pisarzy, to pierwsza taka Aleja w Polsce, powstała w 2012 roku i jest zlokalizowana przy Bibliotece GALERIA KSIĄŻKI w Oświęcimiu. Ma ona na celu upamiętniać wybitnych, żyjących pisarzy, którzy osobiście biorą udział w uroczystości odsłonięcia pamiątkowej płyty, ozdobionej ich autografem i wybranym cytatem z ich twórczości. Po odsłonięciu płyty odbywa się spotkanie z autorką lub autorem, które jest istotnym wydarzeniem kulturalnym w mieście.
Idea Alei Pisarzy w Oświęcimiu nawiązuje do popularnych na całym świecie Alei Gwiazd, przy czym w odróżnieniu od idoli masowej kultury medialnej, dowartościowaniu podlega tu sztuka słowa. Realizowany projekt ma także w oczach społeczności kraju i świata poszerzać symbolikę miasta Oświęcim o wartościowe, kulturowe, humanitarne i pokojowe treści, tak by Oświęcim przestał kojarzyć się tylko z byłym obozem i nie wywoływał wyłącznie negatywnych skojarzeń, a przeciwnie, by stał się także synonimem życia, postępu, rozwoju i otwartości.
Cieszymy się, że nasz pomysł Alei Pisarzy inspiruje i zachęca do tworzenia takich miejsc przez biblioteki w Polsce. Literatura może i powinna być ozdobą każdego miasta i jego ważną częścią. Dzięki takim projektom, jak ten, literatura wychodzi z bibliotek i ma szansę zyskać nowych odbiorców.
